Explosieveilige producten

Explosies kunnen zich voordoen waar brandbaar gas, vloeistof of zelfs stof aanwezig is en in contact komt met zuurstof (in de lucht). Elke stof heeft andere fysieke eigenschappen en kenmerken op basis waarvan ze aan groepen kunnen worden toegewezen. Deze groepen zijn met name belangrijk voor de selectie van de juiste producten voor het betreffende toepassingsgebied. De belangrijkste factoren voor de productselectie zijn de zone-/EPL-groepen (Materieelbeschermingsniveau), temperatuurklassen en explosiegroepen. Explosieveilige ventilatoren en motoren van ZIEHL-ABEGG bieden de ideale oplossing om de veiligheid van uw systemen te garanderen. De producten voldoen aan alle relevante normen en zijn goedgekeurd in overeenstemming met de toepasselijke richtlijn. De producten van ZIEHL-ABEGG dragen zo actief bij aan de bescherming van materiële activa, de veiligheid op de werkplek en vooral aan de gezondheid en veiligheid van mensen. Dankzij ons uitgebreide portfolio kunnen zij in verschillende toepassingen worden gebruikt. ZIEHL-ABEGG helpt u graag actief bij uw keuze van de juiste oplossingen.

Ex-product hoogtepunten van ZIEHL-ABEGG

FE2owlet-ECQ

M-serie

Behuizingsventilatoren

Axiale ventilator fb065 atex iecex met rooster

FB-serie

C-serie

Binnenrotormotor ECQ

MAXventowlet

Inbouwventilator, niet-geïsoleerd

Buitenrotormotor AC

P-serie

Speciale toepassingen

Explosiebeveiliging

Voor het ontstaan van een ongecontroleerde explosie in productiefaciliteiten en werkplaatsen volstaat het soms dat een brandbare stof in contact komt met de zuurstof uit de omgevingslucht. Men dient bijzonder voorzichtig om te springen met licht ontvlambare gassen zoals acetyleen, waterstof, ethyleen of propaan. Vooral in chemische fabrieken, raffinaderijen, verfwinkels en verffabrieken, tank- en transportbandsystemen voor brandbare vloeistoffen, gassen en vaste stoffen, maar ook in omgevingen met brandbaar stoffen, bv. de verwerking van steenkool, hout, koffie, cacao of in graanmolens, is er veel vraag naar ventilatoren met explosiebeveiliging.

Persoon die beschermende kleding draagt bij werkzaamheden aan blauwe vaten

Er zijn drie basismethoden om bescherming te bieden tegen ongecontroleerde explosies:

Primaire explosiebeveiliging:
De vorming van explosieve atmosferen voorkomen

Secundaire explosiebeveiliging:
De ontsteking van explosieve atmosferen voorkomen

Tertiaire explosiebeveiliging:
De schadelijke effecten van een explosie beperken

Productieapparatuur die in explosiegevaarlijke omgevingen wordt gebruikt, moet voldoen aan speciale vereisten volgens de geldende richtlijnen voor certificering als een 'explosiebeveiligd' product. De speciale kenmerken zijn de maximale oppervlaktetemperatuur en ontwerpmaatregelen om impact en wrijvingsvonken of elektrostatische ladingen te voorkomen, die een mogelijke ontstekingsbron kunnen zijn.

Type ontstekingsbeveiliging

Voor de classificatie op basis van het type ontstekingsbeveiliging wordt doorgaans een onderscheid gemaakt tussen:

Elektrische apparatuur

Type ontstekingsbeveiliging	Symbool	Standaard *	Zone	Omschrijving
Verbeterde veiligheid	Ex eb/Ex ec	EN 60079-7 / IEC 60079-7	1/2	Extra maatregelen zorgen voor meer veiligheid. Geen ontoelaatbaar hoge temperaturen, geen vonken of bogen. Voorbeelden: Klemmenkasten, motoren, verlichting.
Vlambestendige behuizing	Ex da / Ex db / Ex dc	EN 60079-1 / IEC 60079-1	0 / 1 / 2	De behuizing is zo ontworpen dat een inwendige explosie zich niet kan verspreiden naar de omgeving (druk, afmetingen van de tussenruimte). Voorbeelden: Motoren, transformatoren, regelapparatuur.
Behuizing onder druk	Ex pxb / Ex pyb / Ex pzc	EN 60079-2 / IEC 60079-2	1// 21 1 // 21 2 // 22	De vorming of penetratie van een explosieve atmosfeer door een inert gas wordt in de behuizing voorkomen. Voorbeelden: Motoren, controleapparatuur, analyseapparatuur.
Intrinsiek veilig	Ex ia / Ex ib / Ex ic	EN 60079-11 / IEC 60079-11	0 // 20 1 // 21 2 // 22	Energiebegrenzing onder een kritiek niveau. Een vonk of thermisch effect heeft niet voldoende energie om de atmosfeer te ontsteken. Voorbeelden: Meettechniek, veldbus-techniek, sensoren.
Onderdompeling in vloeistof	Ex ob / Ex oc	EN 60079-6 / IEC 60079-6	1 / 2	Bedrijfsmiddelen worden ondergedompeld in een beschermende vloeistof (bv. olie), zodat een omliggende Ex-atmosfeer niet kan ontsteken. Voorbeelden: Transformatoren, weerstanden.
Poedervulling	Ex q	EN 60079-5 I / EC 60079-5	1	Fijnkorrelig vulmateriaal (kwartszand) voorkomt dat een vlamboog of vonk de omringende atmosfeer ontsteekt. Voorbeelden: Sensoren, ballasten, zenders.
Omkasting	Ex ma / Ex mb / Ex mc	EN 60079-18 / IEC 60079-18	0 // 20 1 // 21 2 // 22	Oppotten van de verbinding voorkomt dat bogen of vonken de omringende atmosfeer ontsteken. Voorbeelden: Netvoedingen en zekeringen.
Type ontstekingsbeveiliging "n"	Ex nC / Ex nR	EN 60079-15 / IEC 60079-15	2 / 2	Elek. apparatuur kan de atmosfeer niet ontsteken. (Ex nC – inggesloten constructie / Ex nR – beperkte ademhaling)
Optische straling	Ex op is / Ex op pr / Ex op sh	EN 60079-28 / IEC 60079-28	0 // 20 1 // 21 1 // 21	Ex op is – Inherent veilig, energiebeperkend optisch straling Ex op pr – Beschermd, beschermd tegen beschadiging en lekkage Ex op sh – Deactivering bij vezelbreuk.
Bescherming door behuizing	Ex ta / Ex tb / Ex tc	EN 60079-31 / IEC 60079-31	20 / 21 / 22	Een geschikte behuizing voorkomt het binnendringen van stof en dus ook de vorming van een gevaarlijke atmosfeer binnenin. Voorbeelden: Motoren, lichten, schakelinstallaties.

Niet-elektrische apparatuur

Type ontstekingsbeveiliging	Symbool	Standaard *	Zone	Omschrijving
Constructieve veiligheid "c"	Ex h	EN80079-37 / ISO80079-37	0 // 20 1 // 21 2 // 22	Veilig bij normale werking. Het risico op ontsteking door mechanische storingen wordt tot een minimum beperkt. Voorbeelden: Ventilatoren, pompen, koppelingen, transportbanden.
Controle ontstekingsbron "b"	Ex h	EN80079-37 / ISO80079-37	0 // 20 1 // 21 2 // 22	Sensoren herkennen een naderende ontsteking voordat de ontstekingsbron in werking treedt en nemen tegenmaatregelen. Voorbeelden: Pompen, transportbanden.
Onderdompeling in vloeistof "k"	Ex h	EN80079-37 / ISO80079-37	0 // 20 1 // 21 2 // 22	Bedrijfsmiddelen worden ondergedompeld in een beschermende vloeistof (bv. olie), zodat een omliggende Ex-atmosfeer niet kan ontsteken. Voorbeelden: Dompelpompen, tandwielen.
Vlambestendige behuizing "d"	Ex h	EN 60079-1 / IEC 60079-1	0 // 20 1 // 21 2 // 22	De behuizing is zo ontworpen dat een inwendige explosie zich niet kan verspreiden naar de omgeving (druk- en spleetafmetingen). Voorbeelden: Remmen, koppelingen.
Bescherming door behuizing 't'	Ex h	EN 60079-31 / IEC 60079-31	20 / 21 / 22	Een geschikte behuizing voorkomt het binnendringen van stof en daarmee de vorming van een gevaarlijke atmosfeer binnenin.
Behuizing onder druk "p"	Ex h	EN 60079-2 / IEC 60079-2	1 // 21 2 // 22	De vorming of penetratie van een explosieve atmosfeer door een inert gas wordt voorkomen in de behuizing. Voorbeelden: Pompen.

Olietanker naast een olieplatform bij zonsondergang

Explosiegevaarlijke zones

De zone beschrijft de waarschijnlijkheid van een explosieve atmosfeer en hoe lang die aanwezig blijft. Er zijn in principe twee soorten atmosferen: de gasatmosfeer en de stofatmosfeer.

Gassen, nevel, dampen

Zones

Materieelbeschermingsniveau (EPL)

Stof

Zones

Materieelbeschermingsniveau (EPL)

Temperatuurklasse

Voor toepassingen in explosieveilige gebieden wordt de elektrische apparatuur verdeeld in groepen T1 t/m T6 op basis van de maximale oppervlaktetemperatuur. De installatie moet zodanig worden opgesteld dat de maximale oppervlaktetemperatuur (volgens EN 60079) lager is dan de laagste ontstekingstemperatuur van de potentieel explosieve atmosfeer.

Temperatuurklasse	T1	T2	T3	T4	T5	T6
Max. oppervlaktetemperatuur	≤ 450°C	≤ 300°C	≤ 200°C	≤ 135°C	≤ 100°C	≤ 85°C
IIA	Aceton, ethaan, ethylacetaat, ammoniak, benzeen, benzenamine, mierenzuur, methaan, methylchloride	Methanol, propaan, ethylalcohol, n-butaan, n-butylalcohol	Benzine, turpentinol, dieselbrandstof, vliegtuigbrandstof, stookolie, n-hexaan	Acetaldehyde		Ethylnitriet
IIB	Blauwzuur	Ethyleen	Dimethoxymethaan	Ethylether
IIC	Waterstof	Acetyleen		Zwavelkoolstof

Explosiegroep

Gassen en brandbare stoffen worden in verschillende groepen ingedeeld op basis van hun ontvlambaarheid:

Gas: indeling volgens minimale ontstekingsenergie of veilige tussenruimtewaarde

Stof: Indeling op basis van het type stof

Markering

De markering van explosieveilige ventilatoren en motoren is niet overal ter wereld uniform geregeld, maar is in veel landen vergelijkbaar. In Europa wordt de markering uitgevoerd conform de ATEX-richtlijn (vergelijkbaar met IECEx):

Sluiten
De CE-markering bevestigt de naleving van de Europese richtlijnen die van toepassing zijn op dit product
0102
Sluiten
Het nummer van de aangemelde instantie (NB) die verantwoordelijk is voor de certificering van het kwaliteitssysteem van de fabrikant
Sluiten
Het Europees symbool voor de markering van explosieveilige apparaten
II
Sluiten
European Equipment Group Identifier (I = ondergrondse + bijbehorende oppervlakte-installaties // II = andere installaties)
2G
Sluiten
Europese apparatuurcategorie identificatie
Ex
Sluiten
Standaard-specifieke Ex-markering
db eb
Sluiten
Type(s) ontstekingsbeveiliging van het apparaat
IIC
Sluiten
Apparatuurgroep
T4
Sluiten
Temperatuurklasse
Gb
Sluiten
Materieelbeschermingsniveau (EPL)
PTB 08 ATEX 3060
Sluiten
Type onderzoek certificaatnummer (NB – jaar – ATEX – serienummer // ATEX kan ook worden aangegeven met ".")
X
Sluiten
Markering voor apparaten met 'bijzondere voorwaarden' tijdens het gebruik of 'U' voor onvolledige apparaten

Richtlijnen & certificeringen

ATEX

De ATEX-productrichtlijn (ATmosphères EXplosives) 2014/34/EU bepaalt de voorwaarden waaronder producten op de markt mogen worden gebracht die in potentieel explosieve omgevingen worden gebruikt.

Het hoofddoel is mensen te beschermen die in explosiegevaarlijke omgevingen werken of die door explosies kunnen worden getroffen.

IECEx

Net als de ATEX-richtlijn in de EU definiëren de IECEx-normen de markering van Ex-producten internationaal met als doel de internationale regelgeving te harmoniseren en wederzijdse erkenning vast te stellen.

Veelgestelde vragen

Ex-motoren

Is voor een explosieveilige motor een goedkeuring van een aangemelde instantie vereist?
Er bestaat geen algemene regel. Dit hangt af van een aantal factoren. Voor IECEx-toepassingen is altijd de goedkeuring vereist van een aangemelde instantie. In Europa (ATEX) is dit niet verplicht voor Zone 2 (EPL Gc) producten; de fabrikant kan hier een verklaring van de fabrikant afgeven. Voor producten van Zone 1 (EPL Gb) of Zone 0 (APL Ga) is de goedkeuring door een aangemelde instantie verplicht. In alle gevallen is een verklaring van overeenstemming vereist.
Kan een PTC-thermistoractiveringsinrichting van ZIEHL-ABEGG in een explosiegevaarlijke atmosfeer worden gebruikt?
Nee, de trekkermechanismen van de PTC-thermistor zijn niet geschikt of goedgekeurd voor gebruik in explosiegevaarlijke omgevingen. De apparaten moeten in het veilige gebied worden geïnstalleerd.
Heeft u een PTC-thermistoractiveringsinrichting nodig om een ventilator met ZIEHL-ABEGG externe rotormotor te laten werken?
Ja, voor het gebruik van de ZIEHL-ABEGG Ex e externe rotormotor is een PTC-thermistoractiveringsinrichting verplicht. Hier vindt u het juiste apparaat.
Kunnen ventilatoren die door een Ex d (of Ex de)-binnenrotormotor worden aangedreven op een frequentieomvormer worden gebruikt?
ZIEHL-ABEGG kan hier rekening mee houden, zodat motoren worden geselecteerd die kunnen werken op de frequentieomvormer. ZIEHL-ABEGG moet worden ingelicht of de frequentieomvormer op dit punt gewenst of vereist is. De informatie in de gebruiksaanwijzing van de motor is echter doorslaggevend – deze instructies moeten worden nageleefd. Indien nodig moet een thermische bewaking via een PTC-thermistor en een bijbehorend PTC-thermistoractiveringsapparaat worden gebruikt wanneer op een frequentieomvormer wordt gewerkt. Hier vindt u de juiste apparaten.
Kunnen ventilatoren die door ZIEHL-ABEGG Ex e externe rotormotoren worden aangedreven, op een frequentieomvormer worden gebruikt?
Nee, de ZIEHL-ABEGG externe rotormotoren zijn niet getest op het gebruik op een frequentieomvormer en mogen daarom niet op een frequentieomvormer worden gebruikt. De motoren kunnen echter spanningsgestuurd zijn, waardoor het toerental via een bijbehorend stuurapparaat kan worden gewijzigd. Hier vindt u de juiste apparaten.

Ex-ventilatoren

Is de goedkeuring van een aangemelde instantie vereist voor een explosieveilige ventilator?
Er bestaat geen algemene regel. Dit hangt af van een aantal factoren. Voor IECEx-toepassingen is altijd de goedkeuring vereist van een aangemelde instantie. In Europa (ATEX) is dit alleen vereist voor Zone 0 (EPL Ga) producten. Voor producten van Zone 1 (EPL Gb) volstaat het de technische documentatie in te dienen bij een aangemelde instantie. Voor Zone 2 (EPL Gc) producten volstaat het de technische documentatie intern te archiveren.
Welke informatie heeft ZIEHL-ABEGG nodig om een geschikte ventilator te kunnen selecteren?
ZIEHL-ABEGG heeft ten minste de volgende informatie nodig om een explosieveilige ventilator te selecteren:
- Werkpunt (volumestroom en druk)
- Omgevingstemperatuur (bijv. -20 tot +40 °C)
- Zone of EPL (bv. Zone 1 of EPL Gb)
- Gasgroep (bv. IIB)
- Temperatuurklasse (bijv. B. T3)
- Andere speciale eisen van de klant
Wanneer hebt u een explosieveilige ventilator nodig?
Explosiebeveiligde producten – in dit geval ventilatoren – zijn altijd vereist als de risicoanalyse die de operator van een systeem en het daaruit voortvloeiende explosieveiligheidsdocument uitvoert, het gebruik van explosiebeveiligde apparaten specificeert om de veilige werking van een systeem te garanderen. Het is dus de verantwoordelijkheid van de werkgever/operator te bepalen of en zo ja, welke explosiebeveiligde apparatuur moet worden gebruikt. De rechtsgrondslag in Europa is Richtlijn 1999/92/EG.
Wat onderscheidt een Ex-ventilator van een niet-Ex-ventilator?
Ex-ventilatoren voldoen aan de eisen van de norm voor explosieveilige ventilatoren (DIN EN 14986). Dit omvat bijvoorbeeld het gebruik van bepaalde goedgekeurde combinaties van materiaal tussen stationaire en roterende onderdelen en de afstanden tussen draaiende en stationaire onderdelen moeten ook voldoen aan specifieke grenswaarden. Bij de keuze van coatings (verf) moet men erop toezien dat deze niet elektrostatisch kunnen worden geladen. Er zijn tal van andere ontwerpkenmerken waar men ook rekening moet mee houden.
Kan men reparaties uitvoeren aan een Ex-ventilator?
Neem eerst contact op met de fabrikant als er reparaties nodig zijn. Er zijn kleine reparaties die onder eigen verantwoordelijkheid kunnen worden uitgevoerd, maar er zijn andere reparaties die alleen door de fabrikant mogen worden uitgevoerd. Het is dan ook essentieel vooraf te verduidelijken om welk type reparatie het gaat.
Kunnen waaiers of schoepen van hoogwaardig composietmateriaal in explosiegevaarlijke omgevingen worden gebruikt?
Ja, maar niet elk blad of elke waaier van hoogwaardig composietmateriaal kan in explosiegevaarlijke omgevingen worden gebruikt. ZIEHL-ABEGG gebruikt speciale hoogwaardige composietmaterialen voor deze toepassingen, die voldoen aan de eisen voor explosiegevaarlijke omgevingen. Deze vereisten specificeren onder andere dat de hoogwaardige composietmaterialen niet onafhankelijk mogen blijven branden en niet elektrostatisch geladen mogen zijn.

Toepassingen

Richtlijnen en normen

Wat is ontstekingsbeveiliging type Ex nA?
Ontstekingsbeveiliging type Ex nA is een zone 2 ontstekingsbeveiliging type voor niet-vonkende productieapparatuur. De bijbehorende norm is DIN EN IEC 60079-15 of IEC 60079-15. Vanwege de gelijkenis tussen ontstekingsbeschermtype Ex nA en ontstekingsbeschermtype Ex eb is het ontstekingsbeschermtype Ex nA niet meer beschikbaar na 19-04-2022. In plaats daarvan is er het ontstekingsbeveiligingstype Ex ec, waarvoor DIN EN 60079-7 geldt in Europa en IEC 60079-7 toepast op IECEx-niveau.
Welke normen zijn relevant voor Ex-motoren op IECEx-niveau?
De gebruikte ontstekingsbeschermklasse is bepalend voor motoren. IEC 60079-0 en IEC 60079-14 zijn van toepassing op alle motoren. Bij Ex eb- en Ex ec-motoren moet bovendien worden voldaan aan IEC 60079-7. IEC 60079-1 is ook van toepassing op Ex db-motoren.
Welke normen zijn relevant voor Ex-motoren in Europa?
De gebruikte ontstekingsbeschermklasse is bepalend voor motoren. DIN EN IEC 60079-0, matrijs DIN EN 60079-14 EN DIN EN 1127-1 zijn van toepassing op alle motoren. Bovendien moet voor Ex eb- EN Ex ec-motoren aan DIN EN 60079-7 worden voldaan. DIN EN 60079-1 is ook van toepassing op Ex db-motoren.
Welke normen zijn relevant voor ventilatoren op IECEx-niveau?
IECEx-ventilatoren zijn onderworpen aan vergelijkbare normen als ATEX-ventilatoren – SO 80079-36 en ISO 80079-37. DIN EN 14986, van toepassing in Europa, bestaat niet op IECEx-niveau.
Welke normen zijn relevant voor Ex-ventilatoren in Europa?
DIN EN 14986 is van toepassing op Ex-ventilatoren in Europa. Daarnaast zijn ook de basisnormen van niet-elektrische explosiebeveiliging DIN EN ISO 80079-36 EN DIN EN ISO 80079-37 van toepassing. De explosieveilige ventilatoren van ZIEHL-ABEGG voldoen uiteraard aan deze normen en voldoen zo aan Richtlijn 2014/34/EU.
Moeten de ATEX-normen in Europa worden nageleefd?
Nee, de normen hoeven niet per se te worden nageleefd. Er bestaan andere manieren om de garantie te bieden dat het product voldoet aan de vereisten van de ATEX-richtlijn. In Europa geldt echter het beginsel van de aanname, namelijk: indien aan een norm wordt voldaan, gaat men ervan uit dat ook aan de overeenkomstige richtlijn zal worden voldaan. Het is dan ook raadzaam te voldoen aan de relevante normen en de conformiteitsbeoordeling te vereenvoudigen.

Markeringen en groeperingen

Wat betekent de 'X' na het certificaatnummer van een explosieveilig apparaat?
Als het apparaat met een 'X' is gemarkeerd, moeten er speciale voorwaarden in acht worden genomen, bijvoorbeeld tijdens de installatie of het gebruik. Deze speciale voorwaarden worden vermeld in het certificaat en moeten dienovereenkomstig in acht worden genomen om een veilige werking te garanderen. Een dergelijke speciale voorwaarde kan bijvoorbeeld de vereiste zijn voor PTC-bewaking van een motor als er een andere bedrijfsmodus dan S1 aanwezig is, of vergelijkbaar.
Wat betekent de 'U' na het certificaatnummer van een explosieveilig apparaat?
Een apparaat met een 'U'-certificering is een onvolledig apparaat. Dergelijke apparaten mogen zonder aanvullende maatregelen niet worden gebruikt in explosiegevaarlijke omgevingen. Een voorbeeld hiervan is een explosieveilige veiligheidsschakelaar, die in een overeenkomstig goedgekeurde behuizing Ex e moet worden ingebouwd, zodat deze in Ex-zones kan worden gebruikt.
Het typeplaatje vermeldt geen informatie over de omgevingstemperatuur. In welke temperaturen kan het apparaat worden gebruikt?
Als er geen informatie over de omgevingstemperatuur vermeld staat op het typeplaatje is het standaard temperatuurbereik -20 tot +40 °C van toepassing. Zodra het omgevingstemperatuurbereik van het apparaat hiervan afwijkt, moet dit ook op het typeplaatje worden aangegeven.
Wat betekent het als een apparaat is gemarkeerd met gasgroep IIB+H2?
De markering IIB+H₂ betekent dat het product in een atmosfeer IIB mag worden gebruikt en ook geschikt is voor waterstof (H₂), dat eigenlijk in groep IIC valt.
Kan een apparaat dat is goedgekeurd voor Zone 21 (EPL Db) worden gebruikt in Zone 22 (EPL Dc)?
Ja, er moet aan hogere vereisten worden voldaan om het beveiligingsniveau van de apparatuur Db voor Zone 21 te bereiken dan voor beveiligingsniveau Dc voor Zone 22.
Kan een apparaat dat is goedgekeurd voor Zone 1 (EPL Gb) worden gebruikt in Zone 2 (EPL Gc)?
Ja, er moet aan hogere vereisten worden voldaan om het beveiligingsniveau van de apparatuur Gb voor Zone 1 te bereiken dan voor beveiligingsniveau Gc voor Zone 2.
Kan een apparaat dat is gemarkeerd met stofgroep IIIB worden gebruikt in een IIIA-atmosfeer?
Ja, om stofgroep IIIB te bereiken, moet aan hogere eisen worden voldaan dan voor IIIA, dus dit is toegestaan.
Kan een met gasgroep IIB gemarkeerd apparaat in een IIA-atmosfeer worden gebruikt?
Ja, om gasgroep IIB te bereiken, moet aan hogere eisen worden voldaan dan voor IIA, dus dit is toegestaan.
Kan een apparaat van temperatuurklasse T4 worden gebruikt in een atmosfeer met temperatuurklasse T3?
Ja, om temperatuurklasse T4 te bereiken, moet aan hogere eisen worden voldaan dan voor T3, dus dit is toegestaan.